Schoolboekenstrijd: gewenste geschiedenis tussen politiek en praktijk

Dino’s en korte rokjes worden uit de schoolboeken geweerd,’ kopte NRC Handelsblad op 8 oktober 2021. Grote educatieve uitgevers zouden zich vrijwillig onderwerpen aan reformatorische censuur om hun lesmaterialen zo breed mogelijk te kunnen verkopen. Diverse Tweede Kamerleden riepen op tot ingrijpen, maar de minister van Onderwijs wees op de vrijheid van onderwijs.

Sinds 1917 is de vrijheid van onderwijs (art. 23) in de Nederlandse grondwet verankerd. Binnen grenzen van de door de overheid gestelde doelen (wat moet er geleerd worden) kunnen scholen en leraren daarom zelf bepalen hóe zij hun onderwijs inrichten – inclusief een vrije keuze voor schoolboeken en andere lesmaterialen.

Ondanks die vrijheid zijn de discussies over de inhoud van schoolboeken voor geschiedenis niet van de lucht. Of het nu gaat over het slavernijverleden of gender en seksualiteit, activisten en politici roepen al snel dat er meer, minder of andere aandacht voor deze kwesties in schoolboeken moet komen. De strijd om schoolboeken is daarom te zien als symptoom van een fundamenteler debat over doelen en inhouden van het geschiedenisonderwijs aan toekomstige burgers.

In samenwerking met Tina van der Vlies (Erasmus Universiteit Rotterdam) organiseerde het meesterschapsteam tijdens de Historicidagen 2022 een sessie over discussies rond de inhoud van schoolboeken geschiedenis. Na een brede (internationale) schets van deze actuele problematiek door Van der Vlies, werd de ‘schoolboekenstrijd’ vanuit verschillende perspectieven belicht.

Hanneke Tuithof (Universiteit Utrecht) gaf een uiteenzetting over de vraag hoe vakdidactische wensen kunnen worden gecombineerd met beleidsmatige eisen en wettelijke kaders. Daarna volgde een interview met Michiel Bugter (portfoliomanager mens & maatschappijvakken, uitgeverij Malmberg) over hoe een uitgeverij zich beweegt tussen de diverse (maatschappelijke) wensen en randvoorwaarden. Aan het eind analyseerden deelnemers zelf een schoolboektekst, waaruit de complexiteit van de ontwikkeling van schoolboeken nog eens extra duidelijk werd.